Hạt sen, một thực phẩm bổ dưỡng “kinh điển”, được biết đến với sự giàu chất dinh dưỡng và lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, hạt sen chỉ có sẵn từ tháng 7 đến tháng 10, khiến việc tìm mua chúng trở nên khó khăn. Để không bỏ lỡ hạt sen suốt cả năm, bạn có thể áp dụng phương pháp bảo quản hạt sen tươi để giữ chúng tươi ngon và không lo bị mốc.
I. TÁC DỤNG CỦA HẠT SEN
Hạt Sen: Sau khi hoa sen tàn, thu hoạch đài sen về để lấy quả ( mỗi quả sen là một hạt sen), bóc lớp vỏ ngoài sẽ thu được hạt sen màu trắng, giữa các hạt sen có các chồi xanh gọi là tâm sen. Hạt sen thơm, bùi, có nhiều chất đạm, can – xi, sắt, phốt – pho, chất béo…., là một loại thực phẩm rất bổ dưỡng, có thể ăn sống hoặc nấu chín
Tác dụng của hạt sen: Hạt sen là một trong những loại thực phẩm quý, có nhiều tác dụng như dùng làm nguyên liệu chế biến thức ăn ( món ăn hằng ngày, các loại chè sen, mứt sen…..), bên cạnh đó hạt sen còn được dùng trong y học như một vị thuốc dân gian để bồi bổ cơ thể người bệnh hay người có sức khỏe yếu, hạt sen có tác dụng bổ dưỡng an thần, đặc biệt là dùng để chữa tiêu chảy kéo dài và bệnh suy dinh dưỡng, chữa chứng mất ngủ, chữa thiếu máu, kém ăn, bồi dưỡng cho phụ nữ sau khi sinh….
II. THU HÁI, SƠ CHẾ, BẢO QUẢN HẠT SEN
2.1. Kỹ thuật thu hoạch
Thời điểm thu hoạch: sau khi hoa nở được 25 – 30 ngày là bắt đầu thu hoạch hạt sen, thời điểm này trên đỉnh hạt xuất hiện màu đen, ở cuống của gương sen có màu hồng. Thời gian thu hoạch kéo dài từ 40-50 ngày, sau đó cây sen tàn dần
Dụng cụ thu hoạch: thu hoạch bằng tay (ngắt đài sen) ngoài ra cần thêm có thêm dụng cụ thu hái như dao, kéo, hộp xốp, bao hoặc thuyền nhỏ để đựng đài sen sau khi thu hoạch
2.2. Phân loại, sơ chế hạt sen sau khi thu hoạch
Sau khi thu hoach đài sen, tiến hành bóc lấy hạt sen. Có thể dùng tay bóc lấy hạt (đây là phương pháp thủ công, hiệu quả thấp), thông thường sử dụng máy bóc hạt từ đài sen ( máy chuyên dụng hoặc máy tự chế) sẽ cho hiệu quả cao hơn rất nhiều. Hạt sau khi được tách khỏi đài sen sẽ tiến hành phân loại hạt theo các tiêu chuẩn sau:
+ Loại I: Nhân trong vỏ sen cứng, đúng độ già, có tinh bột nhiều, hạt nằm trong gương hơi lỏng, đầu núm hạt đen, đầu vỏ hạt có màu vàng nhạt, xung quanh vỏ hạt sen trong gương còn màu xanh tươi. Số lượng hạt chắc đạt từ 12 hạt trở lên/ gương
+ Loại II: Tiêu chuẩn như loại I, chỉ khác số lượng hạt chắc đạt từ 5-11 hạt/ gương sen
+ Loại III: Tiêu chuẩn như loại I, chỉ khác số lượng hạt chắc đạt dưới 5 hạt/ gương sen
Lưu ý: Không nên thu hoạch khi sen còn non hoặc để sen quá già mới thu hoạch làm giảm giá trị của hạt sen.
Sau khi phân loại, tiến hành tách vỏ cứng và tâm sen
– Tách vỏ cứng: Bao ngoài hạt sen có một lớp vỏ cứng, sử dụng qua máy bóc vỏ chuyên dụng để loại bóc lớp vỏ này hoặc bóc vỏ thủ công (tuyệt đối không rửa). Nên mua hạt sen vẫn còn cả vỏ ngoài để tránh bị ngâm nước sẽ tốt hơn.
– Tách tâm sen: tâm sen được tách bỏ hoàn toàn bằng máy tách chuyên dụng hoặc làm thủ công bằng cách dao cắt bỏ 2 phần đầu nhọn trên thân hạt sen rồi khía dọc hạt một cách nhẹ nhàng, dùng tăm để lấy tâm sen ra. Tâm sen sau khi tách ra khỏi hạt mang đi sấy khô sẽ thu được tâm sen khô, có thể dùng làm trà an thần rất tốt cho những người bị mất ngủ.
2.3. Kỹ thuật sơ chế, bảo quản hạt sen
a. Đối với hạt sen dùng để chế biến ăn tươi
Hạt sen tươi (đã bóc vỏ và bỏ tâm sen) có thể dùng làm chế biến các món ăn trực tiếp hằng ngày hoặc có thể bảo quản trong tủ lạnh để dùng lâu hơn.
Cách bảo quản hạt sen thực hiện như sau: Tiến hành cho hạt vào túi nilong bọc kín ( có thể dùng máy hút chân không) để trong tủ lạnh (để ngăn mát, thời gian để có thể để được 10 – 12 ngày) hoặc để vào ngăn đông sẽ bảo quản được lâu hơn ( từ 3 – 5 tháng), khi sử dụng bỏ ra ngoài giã đông sẽ chế biến giống như hạt sen tươi
b. Đối với hạt sen dùng để chế biến các sản phẩm như hạt sen sấy khô
Đối với sản phẩm hạt sen sấy khô cần có dụng cụ là máy sấy chuyên dụng. ưu điểm của phương pháp này là thời gian để được lâu hơn, sản xuất được số lượng nhiều ( đối với diện tích trồng lớn, bán sản phẩm tươi không được nhiều). Sản phẩm hạt sen sấy khô có thể dùng làm thực phẩm các món ăn ngon và tốt cho sức khỏe
Quy trình chế biến hạt sen sấy khô: Hạt sau khi được tách từ gương sen, qua máy bóc vỏ chuyên dụng, tiếp đến qua máy thông tim sẽ được sản phẩm hạt sen hoàn chỉnh. Tiến hành phơi khô hạt ngoài nắng, sau đó cho hạt sen vào túi nilong, đóng hút hút chân không sẽ để được từ 5 – 6 tháng, để sản phẩm vào nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
